Mae’r cnwd hwn yn un uchel iawn ei brotein; mae gan sicori a meillion cochion ill dau fwy nag 20% o brotein crai. Ond deunydd sych cymharol isel sydd ynddynt. Felly, mae’n hanfodol bod ôl-rediad o dir pori sychach ar gael, neu fod ffynhonnell ffibr megis bêls gwywair ar gael. Y dwysedd stocio yw tuag 20 o ŵyn fesul erw a byddant yn pori pob bloc am tuag wythnos. Caiff y maes ei rannu’n bedwar bloc, gan greu system cylchdroi 28 diwrnod.

Yn ddelfrydol, dylai’r borfa dyfu i o leiaf 10cm i leihau allyriadau wrth ddefnyddio peiriant taenu band neu grib daenu (Misselbrook et al., 2002; User Guide, 2011). I fanteisio i’r eithaf ar y maetholion yn y slyri, dylid ei daenu ar briddoedd llaith pan fo glaswellt wrthi’n tyfu a phan fo tymereddau’r pridd yn cyrraedd 5°C ar ddyfnder o 10cm am bum niwrnod yn olynol. Fel isafswm ar gyfer pori, dylai’r borfa sefyll yn o leiaf 4cm (uchder pêl golff) fel bod gan y glaswellt system wreiddiau iach ac o leiaf un ddeilen fyw i’w alluogi i ddal ynni’r haul a defnyddio’r maetholion yn y slyri i dyfu. Mae rhywfaint o aildyfiant ar ôl ei dorri yn ddelfrydol.

Pan fo slyri am gael ei ddefnyddio ar dir pori a’r fferm gyfan yn cael ei phori yn y gwanwyn, yr opsiwn gorau yw cadw da byw oddi ar gaeau pori i ganiatáu i’r borfa gyrraedd uchder o 4cm cyn taenu slyri. Gellir cyflawni hyn trwy bori’r tir ar system cylchdroi.

Wrth chwistrellu slyri i mewn i bridd llaith, caiff ei ymgorffori yn y pridd yn gyflym ac fel arfer gellir ei bori ar ôl tuag wythnos, cyn belled â’i bod wedi bwrw glaw. Os defnyddir bar diferu neu grib daenu i daenu slyri wrth fôn y borfa, mae’n cymryd amser hwy i gael ei ymgorffori yn y pridd, yn enwedig os nad oes llawer o law. Mae gwaith yng Ngogledd Iwerddon (Dale a Mayne, 2011) yn awgrymu cyfnod o bythefnos rhwng taenu a phori.

Dylid targedu slyri at diroedd sydd â’r angen mwyaf am ei holl gynnwys maeth (yn cynnwys nitrogen, ffosffad a photash). Ar ffermydd da byw, caeau silwair yw’r rhain fel arfer. O fewn systemau pori, caiff y maetholion hyn eu ‘hailgylchu’ trwy’r baw ac wrin sy’n cael ei adael gan yr anifeiliaid sy’n pori yno.

Pan fo slyri’n cael ei daenu mae’n bwysig cydbwyso anghenion y cnwd â’r maetholion a dynnir o’r pridd i atal gwarged o faetholion rhag crynhoi. Samplo pridd a chynllunio maetholion yw’r ffyrdd gorau o wneud hyn.

Mae nifer o resymau, a dweud y gwir. Dylech feddwl am hyn fel opsiwn pan fo angen ichi gadw glaswellt yn tyfu; porfeydd agored – atal chwyn rhag mynd iddynt, a chynyddu dwysedd y peiriant braenaru; difrod i’r porfeydd– e.e. ar borfeydd wedi’u sathru, amodau tir sy’n atal aredig neu fraenaru arall; pan fyddwch am gyflwyno meillion neu gynyddu meillion; neu i gyflwyno amrywiaethau newydd i gael manteisio ar gynnyrch ychwanegol neu dwf cynnar yn y tymor.

Mae gan rygwellt hybrid a rhygwellt parhaol tetraploid hadau mwy ac maent yn dueddol o egino’n gynt ac yn fwy ffyrnig nag amrywiaethau diploid. Fodd bynnag, dylid ystyried hefyd pa gymysgedd had sy’n addas ar gyfer y math o bori da byw neu’r gwyndwn silwair, yn enwedig wrth ystyried gwyndwn hirdymor.

Yn y gwanwyn – mae’r pridd yn ddigon llaith ac mae tymor tyfu hir ar y gorwel. Ni fydd yn adeg ddelfrydol os bydd pwysau mawr ar bori’n gynnar yn y tymor. Gall tymereddau pridd isel arafu’r broses sefydlu a gall wedyn fod yn anodd ymdopi â glaswellt cystadleuol pan fo’r cyfnod tyfu yn ei anterth. Mae mwy o gystadleuaeth o du’r borfa bresennol ar yr adeg hon o’r flwyddyn, sy’n golygu bod rheoli hyn yn hollbwysig ar gyfer sefydlu’r eginblanhigion yn llwyddiannus.

Ar ôl silweirio – mae’r borfa’n agored ac mae angen llai o lyfnu i greu’r amodau cywir. Mae llai o berygl o dywydd sych yn dilyn toriadau hwyrach (Gorffennaf/Awst). Yn aml, dyma’r adeg orau ond cofiwch fod hadau meillion angen eu hau erbyn dechrau mis Awst i sicrhau y caiff y planhigion ddatblygu’n ddigonol cyn y gaeaf.

Defnyddiwch ddulliau adnewyddu’n strategol i gywiro’r borfa cyn i gynhyrchiant ddirywio.

Os bydd y tywydd yn gorfodi torri silwair yn hir ac yn hwyr – cyflwynwch rywfaint o had, oherwydd bydd dwyseddau peiriant braenaru yn isel a bydd yr adferiad canlynol yn araf.

Os bydd gwanwyn gwlyb wedi peri i dda byw ddifrodi’r tir – adnewyddwch ef cyn gynted â phosibl yn hytrach na chaniatáu i chwyn a gweiriau chwyn symud i mewn a llenwi’r bylchau.

Mae canran uchel o ffermwyr eidion a defaid yn rhoi gwyndwn o dir pori hirdymor i lawr pan fyddant yn ail-hadu a byddant eisiau cael dros ddeng mlynedd o gynnyrch gan y borfa. Bydd y gwyndwn, o gael ei reoli’n dda, yn parhau i fod yn gynhyrchiol am ddeng mlynedd, ond bydd yn dioddef ymlediad graddol chwyn a gweiriau chwyn sy’n llawer llai treuliadwy, yn werth llai fel porthiant ac ni fydd yn ymateb cystal i nitrogen.

Felly, pa bryd y dylwn ei aredig? Yn gyffredinol, byddai ail-hadu’n gyfan gwbl yn cael ei argymell unwaith mae’r ganran o rywogaethau a blannwyd yn disgyn islaw 25% – golyga hyn fod angen ichi gerdded ar hyd y gwyndwn a gwerthuso faint o rygwellt sydd yno o hyd. Dylech adnabod eich

Page 25 of 44

gweiriau ac, yn bwysicach fyth, dylech allu adnabod rhygwellt ymysg gweiriau eraill fel peiswellt, gweunwellt, cawnen benwen, byswellt ac ati.

Ar y llaw arall, byddai tros-hau’n cael ei argymell er mwyn hybu cynhyrchiant unwaith bydd y ganran o rygwellt yn gostwng yn sylweddol is na 70%. Gellir tros-hau meillion gwynion neu gochion ar unrhyw adeg pan fo angen porthiant o ansawdd gwell (mwy o brotein crai) a phan fo’r gallu i daenu nitrogen a’i gyflenwi i’r borfa wedi’i nodi.

Yn ddelfrydol, dylai’r borfa dyfu i o leiaf 10cm i leihau allyriadau wrth ddefnyddio peiriant taenu band neu grib daenu (Misselbrook et al., 2002; User Guide, 2011). I fanteisio i’r eithaf ar y maetholion yn y slyri, dylid ei daenu ar briddoedd llaith pan fo glaswellt wrthi’n tyfu a phan fo tymereddau’r pridd yn cyrraedd 5°C ar ddyfnder o 10cm am bum niwrnod yn olynol. Fel isafswm ar gyfer pori, dylai’r borfa sefyll yn o leiaf 4cm (uchder pêl golff) fel bod gan y glaswellt system wreiddiau iach ac o leiaf un ddeilen fyw i’w alluogi i ddal ynni’r haul a defnyddio’r maetholion yn y slyri i dyfu. Mae rhywfaint o aildyfiant ar ôl ei dorri yn ddelfrydol.

Pan fo slyri am gael ei ddefnyddio ar dir pori a’r fferm gyfan yn cael ei phori yn y gwanwyn, yr opsiwn gorau yw cadw da byw oddi ar gaeau pori i ganiatáu i’r borfa gyrraedd uchder o 4cm cyn taenu slyri. Gellir cyflawni hyn trwy bori’r tir ar system cylchdroi.

Wrth chwistrellu slyri i mewn i bridd llaith, caiff ei ymgorffori yn y pridd yn gyflym ac fel arfer gellir ei bori ar ôl tuag wythnos, cyn belled â’i bod wedi bwrw glaw. Os defnyddir bar diferu neu grib daenu i daenu slyri wrth fôn y borfa, mae’n cymryd amser hwy i gael ei ymgorffori yn y pridd, yn enwedig os nad oes llawer o law. Mae gwaith yng Ngogledd Iwerddon (Dale a Mayne, 2011) yn awgrymu cyfnod o bythefnos rhwng taenu a phori.

Dylid targedu slyri at diroedd sydd â’r angen mwyaf am ei holl gynnwys maeth (yn cynnwys nitrogen, ffosffad a photash). Ar ffermydd da byw, caeau silwair yw’r rhain fel arfer. O fewn systemau pori, caiff y maetholion hyn eu ‘hailgylchu’ trwy’r baw ac wrin sy’n cael ei adael gan yr anifeiliaid sy’n pori yno.

Pan fo slyri’n cael ei daenu mae’n bwysig cydbwyso anghenion y cnwd â’r maetholion a dynnir o’r pridd i atal gwarged o faetholion rhag crynhoi. Samplo pridd a chynllunio maetholion yw’r ffyrdd gorau o wneud hyn.

Gall grawn fel ceirch neu haidd, cnydau porthiant fel betys porthiant neu indrawn a silwair o ansawdd da ddiwallu gofynion egni stoc ond mae gwyndonnydd o feillion coch i’w pori neu eu troi’n silwair yn allweddol ar gyfer diwallu anghenion protein eich stoc. Yr heffrod a’r lloeau fydd angen y protein ychwanegol, yn hytrach na theirw a gwartheg – yr anifail ar ei brifiant yn hytrach na’r stoc sy’n cynnal eu twf neu’n pesgi.

Yn ogystal â hynny, mae ansawdd y protein yn bwysig a dyma rôl meillion cochion. Os caiff silwair o wyndonnydd meillion cochion ei dorri, ei silweirio, a’i wneud yn dda, yna gellir diwallu’r anghenion protein. Bydd y deunydd canlynol hefyd ar gael ar gyfer pesgi ŵyn a gallai, o bosibl, gynnal 250g a mwy o enillion pwysau da byw yn ddyddiol. Mae’r rhai sy’n chwilio am ddewisiadau amgen wedi defnyddio cymysgeddau o feillion, sicori a rhygwellt hybrid uchel eu protein i gyflawni’r twf y maent ei angen o borthiant o ansawdd da. Yn amlwg, mae’r swm o ddeunydd sych a gaiff ei fwyta’n bwysig: mae cnydau porthiant fel bresych deiliog hybrid yn cynnwys lefelau uchel o brotein (hyd at 22%) ond mae llai yn dueddol o gael ei fwyta gan fod ei gynnwys deunydd sych yn tua 7 – 10%. Ar y llaw arall, mae gan silwair meillion cochion 18 – 22% o brotein, a chynnwys deunydd sych cyfartalog rhwng 30 – 35%. Fodd bynnag, rhaid dweud y gellid cael blynyddoedd pan fydd yn anodd gwneud silwair meillion cochion o ansawdd da ac efallai y byddai’n rhaid i’r ffermwr ddibynnu ar brynu dwysfwydydd ar ffurf cydbwysyddion neu fwydydd un cynhwysyn i’w cynnwys yn y dognau.

Mae angen ichi dyfu’r hyn sy’n gosteffeithiol ac sy’n ffitio gyda’ch system, e.e. system syml o laswellt, silwair a dwysfwydydd wedi’u prynu neu ddiet cymysg gyda phorthiant wedi’i dyfu ar y fferm. Am ba gyfran o’r gaeaf ydych chi’n cadw’r da byw dan do? Ydych chi’n ymestyn y pori i ddiwedd yr hydref / dechrau’r gaeaf? Sut fyddwch chi’n defnyddio’r cnwd: yn ei le; ei dorri, ei godi, ei storio; silweirio; ei grychu?

Mae’r dewis yn dibynnu ar y math o fferm, e.e. math y pridd, y gallu i gadw stoc yn yr awyr agored, y lle sydd ar gael, y stoc sy’n cael ei fwydo a’r dull porthi.

Yn olaf, ond yr un mor bwysig, cymharwch gost cynhyrchu ar sail y kg / deunydd sych o’i gymharu â chost dwysfwydydd neu borthiant amgen a brynir.

Pan gaiff ei dyfu fel is-gnwd ar ôl grawn gellir defnyddio lefelau nitrogen is na’r lefel argymelledig (RB209) pan fo indecsau pridd yn 0 ac 1 gyda lleihad pellach ar indecs 2 a 3. Os yw pridd yn llaith ac wedi’i aredig gellir lleihau ymhellach.

Dan yr amodau hyn ar indecs 3, byddai 50kg o nitram fesul erw’n ddigonol heb unrhyw P a K.

Dan yr amodau hyn ar indecs 2, byddai 100kg o 20-10-10 fesul erw’n ddigonol.

Mae rêp porthiant angen llai o wrtaith yn gyffredinol na maip, bresych deiliog a swêj.

Mae’n dibynnu’n llwyr ar bwysau byw eich gwartheg / defaid, cynhyrchiant y cnwd, a’r ganran o rêp yn eu diet.

Gwnewch asesiad o faint o ddeunydd sych fesul m2 y mae’r cnwd yn ei gynhyrchu trwy bwyso’r rêp o fetr sgwâr o’r cnwd, e.e. 6kg, a’i luosi â 12% (deunydd sych y cnwd) i gyfrifo’r kg o ddeunydd sych/m2.

Gan ddechrau gyda chyfanswm yr anghenion bwyd (kg o ddeunydd sych y dydd) wedi’i seilio ar fod yn 3% o bwysau byw’r anifail, byddai rêp yn tua 70% o hyn, dyweder 10kg o ddeunydd sych y dydd ar gyfer stôr sy’n pwyso 480kg. Felly, pe bai cynhyrchiant y deunydd sych yn 0.7 kg/m2, byddai pob anifail angen 14m2 y dydd. Gyda llinell ffens o 100 metr, byddai pob anifail angen 0.14m y dydd; felly byddai 50 o anifeiliaid angen 7 metr y dydd.

Mae maip sofl yn gnwd bresych sy’n tyfu’n gyflym ac ar ôl tua 8 – 12 wythnos ni fydd y bwlb yn cynyddu mewn maint, ond gallai’r planhigyn fynd i had os na chaiff ei bori. I gynyddu maint y bwlb (y brif ffynhonnell egni), dylech leihau’r gyfradd hau gan ychydig fel bod y cnwd yn llai dwys. Fodd bynnag, mae’r dail yn uchel eu protein ac o’i gyfuno â’r bwlb mae’n rhoi cnwd egni a phrotein da.

Bydd swêj yn rhoi cnwd egni uwch na maip sofl ond maent yn brif gnwd a byddai angen iddynt fod yn y tir am y rhan fwyaf o’r tymor.

Mae’r ateb yn dibynnu: a ydych yn anelu at godi’r cnwd ynteu ei bori? Mae gan wahanol amrywiaethau lefel isel (10 – 14%), canolig (14 – 17%) neu uchel (17 – 20%) o ddeunydd sych. Mae’r amrywiaethau sy’n cynnwys lefelau is o ddeunydd sych yn gorwedd yn uwch yn y pridd ac yn fwy addas ar gyfer pori; mae’r amrywiaethau sy’n cynnwys mwy o ddeunydd sych yn gorwedd yn is yn y pridd ac yn fwy addas ar gyfer eu codi.

Mae’r cnwd hwn yn un uchel iawn ei brotein; mae gan sicori a meillion cochion ill dau fwy nag 20% o brotein crai. Ond deunydd sych cymharol isel sydd ynddynt. Felly, mae’n hanfodol bod ôl-rediad o dir pori sychach ar gael, neu fod ffynhonnell ffibr megis bêls gwywair ar gael. Y dwysedd stocio yw tuag 20 o ŵyn fesul erw a byddant yn pori pob bloc am tuag wythnos. Caiff y maes ei rannu’n bedwar bloc, gan greu system cylchdroi 28 diwrnod.

Argymhellir ôl-rediad o dir pori sychach bob amser, ond er mwyn gallu defnyddio o 80% o’r cnydau bresych mae angen i’r anifail fod ar wyneb y porthiant a gellir defnyddio ffurf arall o brotein. Gall bêls gwywair wedi’u lleoli o fewn y cnwd, neu’n agos ato, ddarparu’r ffynhonnell brotein hanfodol heb gael ôl-rediad o dir pori sychach a fyddai, ar arwynebedd o 17 erw, yn mynd yn gynyddol bellach oddi wrth wyneb y porthiant.

Ni ddylai mwy na 70% o ddiet eidion na defaid fod yn gnydau bresych.

Mae’r bridwyr planhigion yn gweithio gyda’r gwyddonwyr anifeiliaid yn IBERS ac yn edrych ar ddatblygu gwelliannau pellach mewn treuliadwyedd trwy siwgrau uchel yn yr amrywiaethau o laswellt. Ar borfa gymysg, bydd yr amrywiaethau hyn yn datblygu ar yr hyn sydd wedi’i gyflawni hyd yma wrth wella’r defnydd o N yn y rwmen i gynhyrchu protein microbaidd yn effeithlon i’r anifail ei ddefnyddio. Mae gwaith yn mynd rhagddo sy’n awgrymu y gall hyn arwain at leihad da yn y methan a gynhyrchir gan ddefaid.

Mae’r bridwyr hefyd yn datblygu amrywiaethau o laswellt a meillion sy’n gallu derbyn a defnyddio nitrogen a ffosfforws yn y pridd yn well. Bydd hyn yn golygu llai o golledion i’r cyrsiau dŵr trwy drwytholchi. Yn y dyfodol, bydd angen llai o wrtaith ar gyfer yr un lefel o gynhyrchu, a bydd llai o lygredd aer a dŵr.

Mae ymchwil pellach yn canolbwyntio ar ddefnyddio gweiriau Festulolium, sy’n cyfuno ansawdd porthi rhygwellt parhaol (Lolium perenne) â nodweddion gwreiddio dyfnach peiswellt y ddôl (Festuca pratensis) er mwyn datblygu glaswelltiroedd sy’n wytnach yn wyneb glawogydd eithafol. Am fwy o wybodaeth, gweler www.sureroot.uk.

Nid bridio glaswellt a meillion yw’r unig waith a wneir yn IBERS, mae’r rhaglen bridio ceirch hefyd yn edrych ar wella effeithlonrwydd treuliad yn y rwmen a hefyd mewn moch a dofednod.

Fodd bynnag, mae bridio planhigion yn broses sy’n cymryd amser a bydd ffermio effeithiol gan ffermwyr sy’n defnyddio mewnbynnau’n ofalus, boed yn borthiant, hadau neu wrteithiau, yn golygu y gellir dechrau lleihau’r allyriadau a grëir gan amaethyddiaeth.

Pwysig iawn. Mae ffosffad yn gysylltiedig â thwf gwreiddiau; mae’n hybu glaswellt yn gynnar yn y tymor; mae’n gwella’r ymateb i nitrogen; yn hybu sefydlu eginblanhigion yn gyflym ac mae’n allweddol i oroesiad meillion.

Mae cysylltiad rhwng potash a nitrogen o ran codi a throsi N yng nghynhyrchiant glaswellt; o gyfyngu’r potash, cyfyngir ar yr N a godir ynghyd â’r defnydd a wna’r glaswellt o N. Mae’n effeithio hefyd ar drosiad nitrad N i brotein felly bydd cyfyngiad ar gyfanswm y protein a gynhyrchir os bydd diffyg potash. Mae potash digonol hefyd yn cynorthwyo tyfu’n gynt yn y gwanwyn, yn rhoi porfeydd mwy hoenus; mae twf canlynol mwy cyflym yn hanfodol er mwyn gwireddu llawn botensial meillion ar y borfa.

Mae ambell opsiwn – mae rhai’n ystyried mynd yn organig, eraill yn prynu llai o wrtaith (ond fe dyfwch lai o laswellt trwy wneud hynny). Mae prynu gwrtaith rhatach yn opsiwn arall ond rhaid ichi fod yn wyliadwrus am ansawdd gwael sy’n lleihau ei effeithlonrwydd taenu a gweithredu.

Mae’n bwysig iawn meddwl nid yn unig am wrtaith ond am wella effeithlonrwydd y defnydd o faetholion yn gyffredinol ac mae hynny’n golygu profi’ch priddoedd, ansawdd y borfa, sut rydych yn taenu’r cynnyrch a ddefnyddiwch yn ogystal â’ch dewis o gynnyrch.

Page 29 of 44

Does dim rhaid dweud bod tyfu mwy o feillion i ddarparu’r nitrogen y mae’r glaswellt ei angen a gwneud gwell defnydd o’r tail a’r slyri sydd ar gael i chi trwy dargedu’r taenu i’r caeau cywir ar yr adeg gywir o’r flwyddyn hefyd yn bwysig i strategaethau rheoli maetholion a fydd yn helpu i leihau cyfanswm eich costau gwrtaith.

Mae slag basig werth niwtraleiddio calchu o tua 50% – yn debyg i galch amaethyddol. Mae’n fwy gronynnog ac yn cymryd amser hwy i ddadelfennu na chalch amaethyddol. Mae ynddo tua 2% ffosffad, fodd bynnag (tua 40 uned fesul tunnell), ac elfennau hybrin fel sylffwr (7 uned fesul tunnell) a manganîs sy’n agweddau cadarnhaol. Mae ynddo fagnesiwm hefyd (hyd at 200 uned fesul tunnell) a hyd at 390 uned fesul tunnell o ocsid haearn. Dywedir mai’n araf iawn y daw’r haearn a’r magnesiwm ar gael.

Mae ganddo’r fantais o fod yn rhwydd i’w wasgaru. Awgrymir ei fod yn cywiro ac yn addasu pH yn gyflym iawn gan ei fod wedi’i wneud o bowdr wedi’i ronynnu sydd wedi’i gywasgu i ffurfio peledi ac mae’n dadelfennu’n gyflym iawn yn y pridd.

Fodd bynnag, ar ôl ei daenu, nid oes unrhyw beth sy’n dadelfennu dros amser felly bydd angen ichi ei ddefnyddio’n fwy rheolaidd na chalchfaen cyffredin, sy’n ei wneud yn ffordd llawer drytach o gynnal pH y pridd ar y lefel targed o 6 – 6.5.

Os ydych chi’n gwybod faint o P a K sydd yn eich pridd i ddechrau a bod gennych syniad da o’r hyn sydd yn eich tail, gallwch ddechrau cynllunio mewnbynnau gwrtaith wedi’u teilwra i gaeau unigol yn ôl y math o bridd ac yn ôl y math o gnwd, e.e. tir pori neu silwair. Felly mae angen ichi ddadansoddi’ch pridd a’ch tail a dechrau o’r fan honno gydag ychydig o gymorth gan ymgynghorydd sy’n gofrestredig â FACTS.

Dylech wedyn fedru llunio polisi gwrtaith sy’n diwallu anghenion y pridd a’r cnwd ac sy’n gwneud rheoli maetholion a mewnbynnau’n fwy effeithlon. Byddwch yn taenu dim mwy na’r hyn y mae’r cnwd ei angen ac yn gwastraffu llai trwy daenu tail a / neu fewnbynnau eraill yn fwy amserol. Ewch ati i lunio cynllun!

Gallwch daenu calch ar unrhyw adeg o’r flwyddyn ond mae’n debygol mai ei daenu yn yr hydref yw’r dewis synhwyrol. Bydd hyn yn rhoi amser iddo weithio’i ffordd i lawr drwy’r pridd a newid y pH fel bod y glaswellt yn gallu defnyddio’r maetholion yn effeithlon yn y gwanwyn. Nid oes raid ichi aros nes byddwch yn aredig ar gyfer ail-hau o’r newydd neu hau i daenu calch er ei fod yn gwneud synnwyr ichi gywiro’r pH cyn ail-hau o’r newydd.

Mae profi'r pridd yn eich helpu i wneud penderfyniadau gwybodus cywir sy'n eich galluogi i gywiro diffygion pridd a thaenu’r symiau cywir o faetholion ar y cnwd cywir ar yr adeg gywir. Mae hyn yn golygu y gellir gwella amodau twf y cnwd e.e. calchu i dargedu pH sy'n gwneud y gorau o argaeledd maetholion, a mewnbynnau maetholion eraill fel y nitrogen sydd ar gael o feillion neu'r ffosffad a'r potash o dail neu slyri wrth asesu anghenion cnydau.

O ganlyniad i gyflawni'r amodau pridd cywir ar gyfer tyfu cnydau, dylech allu tyfu mwy o laswellt, er enghraifft dros dymor tyfu hwy, gwella statws iechyd eich da byw, gwastraffu llai o faetholion ac osgoi llygredd amgylcheddol a chynyddu effeithlonrwydd eich cynhyrchu.

Mae slyri’n cynnwys llawer o nitrogen (N) hyd at 3kg / m3 – ac mae hanner hyn ar gael i’r glaswellt ei godi ar unwaith. Yn yr haf mae hyd at 90% o'r N hwn sydd ar gael yn cael ei golli i'r atmosffer fel amonia os yw'n cael ei daenu ar yr wyneb. Mae chwistrellu slyri i'r pridd yn sicrhau caiff y nitrogen ei ddefnyddio gan laswellt ac nad yw'n cael ei wastraffu.

Yn ogystal â hyn mae buddion yn nhermau llai o berygl o halogi’r glaswellt – gellir dychwelyd y tir yn badogau pori yn gynt, a bydd llai o bryderon ynghylch silwair gwael. Hefyd, mae systemau chwistrellu yn taenu’r slyri’n gyfartal heb unrhyw berygl o beri goferiad ar yr wyneb. Gall defnyddio chwistrellwr helpu i chwalu’r cywasgiad pridd a achosir gan draffig peiriannau trwm a sathru. Mae chwistrellu hefyd yn dileu'r difrod i briddoedd a phoblogaethau pryfed genwair a all gael ei achosi gan byllau slyri ar wyneb y pridd.

Mae ardaloedd ar ffermydd sydd â pH pridd isel ac sy’n ddwrlawn dros dro yn creu amodau anaerobig nad yw pryfed genwair yn gallu byw, tyfu a lluosogi ynddynt. Byddant yn symud o’r lleoedd hyn pan fo’n bosibl ac yn mynd i briddoedd lle mae aer a dŵr yn llifo’n rhydd a lle mae’r pridd yn fwy alcalïaidd.

Pan gaiff ei dyfu fel is-gnwd ar ôl grawn gellir defnyddio lefelau nitrogen is na’r lefel argymelledig (RB209) pan fo indecsau pridd yn 0 ac 1 gyda lleihad pellach ar indecs 2 a 3. Os yw pridd yn llaith ac wedi’i aredig gellir lleihau ymhellach.

Dan yr amodau hyn ar indecs 3, byddai 50kg o nitram fesul erw’n ddigonol heb unrhyw P a K.

Dan yr amodau hyn ar indecs 2, byddai 100kg o 20-10-10 fesul erw’n ddigonol.

Mae rêp porthiant angen llai o wrtaith yn gyffredinol na maip, bresych deiliog a swêj.

Yn ddelfrydol, dylai’r borfa dyfu i o leiaf 10cm i leihau allyriadau wrth ddefnyddio peiriant taenu band neu grib daenu (Misselbrook et al., 2002; User Guide, 2011). I fanteisio i’r eithaf ar y maetholion yn y slyri, dylid ei daenu ar briddoedd llaith pan fo glaswellt wrthi’n tyfu a phan fo

Page 32 of 44

tymereddau’r pridd yn cyrraedd 5°C ar ddyfnder o 10cm am bum niwrnod yn olynol. Fel isafswm ar gyfer pori, dylai’r borfa sefyll yn o leiaf 4cm (uchder pêl golff) fel bod gan y glaswellt system wreiddiau iach ac o leiaf un ddeilen fyw i’w alluogi i ddal ynni’r haul a defnyddio’r maetholion yn y slyri i dyfu. Mae rhywfaint o aildyfiant ar ôl ei dorri yn ddelfrydol.

Pan fo slyri am gael ei ddefnyddio ar dir pori a’r fferm gyfan yn cael ei phori yn y gwanwyn, yr opsiwn gorau yw cadw da byw oddi ar gaeau pori i ganiatáu i’r borfa gyrraedd uchder o 4cm cyn taenu slyri. Gellir cyflawni hyn trwy bori’r tir ar system cylchdroi.

Wrth chwistrellu slyri i mewn i bridd llaith, caiff ei ymgorffori yn y pridd yn gyflym ac fel arfer gellir ei bori ar ôl tuag wythnos, cyn belled â’i bod wedi bwrw glaw. Os defnyddir bar diferu neu grib daenu i daenu slyri wrth fôn y borfa, mae’n cymryd amser hwy i gael ei ymgorffori yn y pridd, yn enwedig os nad oes llawer o law. Mae gwaith yng Ngogledd Iwerddon (Dale a Mayne, 2011) yn awgrymu cyfnod o bythefnos rhwng taenu a phori.

Dylid targedu slyri at diroedd sydd â’r angen mwyaf am ei holl gynnwys maeth (yn cynnwys nitrogen, ffosffad a photash). Ar ffermydd da byw, caeau silwair yw’r rhain fel arfer. O fewn systemau pori, caiff y maetholion hyn eu ‘hailgylchu’ trwy’r baw ac wrin sy’n cael ei adael gan yr anifeiliaid sy’n pori yno.

Pan fo slyri’n cael ei daenu mae’n bwysig cydbwyso anghenion y cnwd â’r maetholion a dynnir o’r pridd i atal gwarged o faetholion rhag crynhoi. Samplo pridd a chynllunio maetholion yw’r ffyrdd gorau o wneud hyn.

Er eu bod yn dioddef o rai o’r un clefydau, mae meillion gwynion yn fwy gwydn na meillion cochion o ganlyniad i flynyddoedd lawr o fridio a dethol y planhigyn. Gall meillion gwynion hefyd ‘dyfu oddi wrth’ glefydau gan eu bod yn blanhigion stolonog sy’n ymgripio ar hyd y llawr. Mae meillion cochion yn blanhigion sy’n sefyll ar i fyny ac maent yn dibynnu ar gyfanrwydd y corun i gadw’n iach ac yn gryf dan bwysau clefydau ac felly maent yn fwy tueddol o gael clefydau.

Fodd bynnag, y newyddion da yw bod y pryfetach a’r clefydau fel arfer yn benodol i feillion cochion ac i feillion gwynion, sy’n golygu y gall meillion gwynion roi seibiant i’r meillion cochion mewn system cylchdroi. Mae’n bwysig gadael pum mlynedd o leiaf cyn cnydau pellach o feillion cochion.

Yn gyntaf oll, edrychwch ar yr wyneb – sut mae'r glaswellt yn tyfu? A yw’r wyneb yn ddwrlawn? A oes clytiau ohono wedi'u crino gan wrin gwartheg?

Nesaf, edrychwch o dan yr wyneb – defnyddiwch raw. A yw gwthio rhaw i'r pridd yn anodd? Cloddiwch giwb o bridd allan i weld a yw'r pridd yn torri’n ddarnau’n hawdd. Mae pridd nad yw'n cracio'n hawdd, diffyg craciau llorweddol, dyfnder gwreiddio gwael, diffyg gweithgaredd pryfed genwair, dyddodion fferrus brown, priddoedd llwyd ac arogl sur yn arwyddion o gywasgiad.

Gall godi o ganlyniad i ormod o draffig peiriannau, sathru gan anifeiliaid neu gael ei drin ar adegau anaddas, a gorweithio’r pridd.

Mae profi'r pridd yn eich helpu i wneud penderfyniadau gwybodus cywir sy'n eich galluogi i gywiro diffygion pridd a thaenu’r symiau cywir o faetholion ar y cnwd cywir ar yr adeg gywir. Mae hyn yn golygu y gellir gwella amodau twf y cnwd e.e. calchu i dargedu pH sy'n gwneud y gorau o argaeledd maetholion, a mewnbynnau maetholion eraill fel y nitrogen sydd ar gael o feillion neu'r ffosffad a'r potash o dail neu slyri wrth asesu anghenion cnydau.

O ganlyniad i gyflawni'r amodau pridd cywir ar gyfer tyfu cnydau, dylech allu tyfu mwy o laswellt, er enghraifft dros dymor tyfu hwy, gwella statws iechyd eich da byw, gwastraffu llai o faetholion ac osgoi llygredd amgylcheddol a chynyddu effeithlonrwydd eich cynhyrchu.

Mae’n hawdd i ychydig o gywasgiad arwain at leihau cynhyrchiant gan 10 – 20% mewn amryw o ffyrdd (tyfiant gwreiddiau gwael, llai o adferiad gwrtaith, mwy o ddadnitreiddio). O gymryd y gall gwyndwn cynhyrchiol o rygwellt gynhyrchu 10 tunnell o ddeunydd sych (deunydd sych fesul hectar fesul blwyddyn), a gwyndwn wedi'i gywasgu'n gymedrol gynhyrchu cyn lleied â 8 tunnell o ddeunydd sych fesul hectar fesul blwyddyn (gyda'r un costau mewnbwn). Gyda'r costau mewnbwn cyfredol, ‘gwerth’ 1 tunnell o ddeunydd sych ar hyn o bryd yw tua £100 fel glaswellt wedi'i silweirio (10c/kg o ddeunydd sych) neu oddeutu £55 (5.5c/kg o ddeunydd sych) fel glaswellt i’w bori. Felly gall cywasgiad pridd gostio rhwng £100 a £200 yr hectar fesul blwyddyn trwy gynhyrchu cnwd llai.

Mae ardaloedd ar ffermydd sydd â pH pridd isel ac sy’n ddwrlawn dros dro yn creu amodau anaerobig nad yw pryfed genwair yn gallu byw, tyfu a lluosogi ynddynt. Byddant yn symud o’r lleoedd hyn pan fo’n bosibl ac yn mynd i briddoedd lle mae aer a dŵr yn llifo’n rhydd a lle mae’r pridd yn fwy alcalïaidd.

Er y gall technegau rheoli pridd fel peiriannau hollti / peiriannau codi fod yn offer gwerthfawr, mae'n hanfodol bod cyflwr y pridd yn iawn. Mae angen i briddoedd fod yn sych i atal baeddu a hybu cracio, ac mae’n ddelfrydol hefyd gwneud y gwaith ar ôl prif dyfiant y glaswellt er mwyn cyfyngu ar ddifrod i'r borfa wrth i’r glaswellt dyfu.

Oherwydd hyn, os yw'r tywydd yn sych, mae Medi neu Hydref yn fisoedd delfrydol ar gyfer y gweithgaredd hwn.

Os yw'r amodau'n caniatáu, gall mis Mawrth fod yn opsiwn ar yr amod bod meillion wedi hen ennill eu plwyf ac wedi gaeafu’n dda.

Mae’r bridwyr planhigion yn gweithio gyda’r gwyddonwyr anifeiliaid yn IBERS ac yn edrych ar ddatblygu gwelliannau pellach mewn treuliadwyedd trwy siwgrau uchel yn yr amrywiaethau o laswellt. Ar borfa gymysg, bydd yr amrywiaethau hyn yn datblygu ar yr hyn sydd wedi’i gyflawni hyd yma wrth wella’r defnydd o N yn y rwmen i gynhyrchu protein microbaidd yn effeithlon i’r anifail ei ddefnyddio. Mae gwaith yn mynd rhagddo sy’n awgrymu y gall hyn arwain at leihad da yn y methan a gynhyrchir gan ddefaid.

Mae’r bridwyr hefyd yn datblygu amrywiaethau o laswellt a meillion sy’n gallu derbyn a defnyddio nitrogen a ffosfforws yn y pridd yn well. Bydd hyn yn golygu llai o golledion i’r cyrsiau dŵr trwy drwytholchi. Yn y dyfodol, bydd angen llai o wrtaith ar gyfer yr un lefel o gynhyrchu, a bydd llai o lygredd aer a dŵr.

Mae ymchwil pellach yn canolbwyntio ar ddefnyddio gweiriau Festulolium, sy’n cyfuno ansawdd porthi rhygwellt parhaol (Lolium perenne) â nodweddion gwreiddio dyfnach peiswellt y ddôl (Festuca pratensis) er mwyn datblygu glaswelltiroedd sy’n wytnach yn wyneb glawogydd eithafol. Am fwy o wybodaeth, gweler www.sureroot.uk.

Nid bridio glaswellt a meillion yw’r unig waith a wneir yn IBERS, mae’r rhaglen bridio ceirch hefyd yn edrych ar wella effeithlonrwydd treuliad yn y rwmen a hefyd mewn moch a dofednod.

Fodd bynnag, mae bridio planhigion yn broses sy’n cymryd amser a bydd ffermio effeithiol gan ffermwyr sy’n defnyddio mewnbynnau’n ofalus, boed yn borthiant, hadau neu wrteithiau, yn golygu y gellir dechrau lleihau’r allyriadau a grëir gan amaethyddiaeth.

Mae’n dibynnu i raddau ar ba fath o ysgall sy’n tyfu ar y fferm, megis marchysgall neu ysgall y maes. Ei brif effaith yw ei fod yn arwain at golli tir pori, a gwyddom fod uchder y borfa’n cael ei effeithio arni hyd at 30cm o gwmpas yr ysgall, sy’n atal pori; mae pla o 5% yn cyfateb i oddeutu 0.5t/ha o golled deunydd sych fesul blwyddyn. Mae mwy o ysgall, felly, yn golygu y bydd llai o laswellt ar gael.

Problemau eraill yw: gwrthod porthiant e.e. mewn gwywair; iechyd da byw, e.e. heintiad a lledaeniad y clefyd ‘orf’ mewn defaid; llai o hyblygrwydd stocio, ac yn y pen draw mae’n effeithio ar ddichonoldeb y fenter da byw.

Gellir sicrhau rheolaeth effeithiol dros ddau dymor trwy reoli chwyn gan ddefnyddio peiriant chwynnu a rheoli pori gan bori gwartheg yn ysgafn (8 – 10 cm) + pori defaid (6 – 8 cm) i gynnal porfa gystadleuol yn y gwanwyn a'r hydref.

Ceisiwch osgoi creu darnau mawr o dir noeth a allai sbarduno cytrefiad yn y lle cyntaf gan egin ysgall a gaiff ei wasgaru gan y gwynt; sathru gan y da byw – aflonyddu’r tir o amgylch cafnau dŵr, bwydo yn y gaeaf ac ail-hadu; cynyddwch fewnbwn gwrtaith yn y gwanwyn er mwyn i’r glaswellt fedru cystadlu’n well â'r ysgall; peidiwch â gadael porfeydd yn agored ac yn anghystadleuol yn ystod prif gyfnodau tyfu’r ysgall.

Y dull mwyaf effeithiol o reoli ysgall y maes yw cyfuniad o bori ysgafn yn yr hydref i gynnal porfa cymharol gystadleuol a chwynnu mecanyddol am ddau dymor tyfu yn olynol. Mae pori ysgafn yn yr hydref wedi’i gyfuno â thopio hefyd yn cynnig lefel dderbyniol o reolaeth.

Mewn cyferbyniad, mae pori tynn gan ddefaid yn yr hydref a’r gaeaf yn cynyddu’r nifer o egin ysgall y maes sy'n tyfu yn y gwanwyn canlynol o'i gymharu â phori ysgafn yn yr hydref.

Mae pori gwartheg yn lleihau mwy ar niferoedd yr ysgall na phori defaid.

Mae pori dwys yn y gwanwyn yn ddymunol er mwyn sicrhau bod gwahaniaeth mawr rhwng twf coesau’r ysgall a’r glaswellt o'i amgylch cyn y chwynnu mecanyddol.

Y cyfuniad gorau o reoli gyda pheiriannau yw topio ym mis Mehefin a chwynnu mecanyddol ym mis Medi pan fydd mwy o chwynladdwr yn cael ei drosglwyddo i'r gwreiddiau.

Mae 5.5 miliwn hectar o laswelltir cynhyrchiol yn y Deyrnas Unedig, ac effeithir ar 40% ohono gan fwy nag un planhigyn ysgall fesul metr sgwâr, sy’n arwain at golli 1 miliwn tunnell o ddeunydd sych y flwyddyn. Mae pla cymedrol ohono’n effeithio ar chwe deg y cant o'r tir hwn gan arwain at golli 732,000 tunnell o ddeunydd sych y flwyddyn. Dyna 1.7 miliwn tunnell o ddeunydd sych na all y diwydiant da byw fforddio ei golli. Gall gwreiddiau ysgall ymledu hyd at 5 metr yn y flwyddyn gyntaf.

Answer to question one

Answer to question two

Answer to question three

Answer to question four